Məbləğ 40 manat artırılarsa, 2012-ci ildə Azərbaycan özünün taxıla olan tələbatını tam ödəyəcək»

Hökumət 2007-ci ildən başlayaraq fermerlərə yanacaq və motor yağlarına çəkilən xərcləri kompensasiya etmək üçün subsidiya ayırır. Hazırda fermerlər becərdikləri hər hektara görə 40 manat pul alırlar. Bununla bərabər, əkin üçün lazım olan gübrələri 50 faiz güzəştlə əldə edirlər. 2008-ci ildən etibarən isə hökumət əlavə olaraq buğda əkən fermerlərə daha 40 manat, yəni ümumilikdə 80 manat subsidiya verməyə başlayıb.
Qeyd edək ki, hökumətin yanacaq xərclərini kompensasiya etməkdə əsas məqsədi taxıl və digər mühüm kənd təsərrüfatı məhsullarının becərilməsinə marağı artırmaqdır. Amma İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi (İSİM) hesab edir ki, hazırda ayrılan subsidiyalar strateji məhsullar olan taxıl və pambığın becərilməsini stimullaşdırmaq üçün yetərli deyil. Mərkəzin təhlillərinə görə, daha çox taxıl və pambıq yığımına nail olmaq üçün subsidiya xərclərini müvafiq olaraq 1,5-2 dəfə artırmaq lazımdır.

İSİM rəhbəri Vüqar Bayramovun fikrincə, taxıl əkini üçün 120 manat, pambıq becərilməsi üçün isə 80 manat subsidiya verilsə, bu, onların yanacaq xərclərinin tam ödənilməsinə imkan verəcək. Onun sözlərinə görə, rəhbərlik etdiyi təşkilat bu məbləği hesablayan zaman praktiki modellərdən istifadə edib: “Bizim hesablamalarımıza görə, taxıl əkən fermerlərə yanacaq xərci üçün əlavə 32 manat verilsə, bu istiqamətdə olan xərclər tam ödənilər. Sadəcə, yuvarlaq olaraq 40 manat əlavə edilməsini təklif edirik. Burada əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, taxıl əkini ilə məşğul olan fermerlərin gəliri xərcindən çox olsun. Bu məbləği hesablayan zaman dünya bazarında qiymət dəyişikliyi də nəzərə alınıb. Belə ki, bazarda taxılın qiymətinin ucuzlaşdığı halda onun istehsalına çəkilən xərc əsasən əvvəlki kimi qalıb”.

V.Bayramov hesab edir ki, aqrar bölməyə subsidiyanın verilməsi itki anlamını vermir. Onun qənaətincə, bu sahəyə ayrılan vəsait nəticədə ümumi daxili məhsulun həcminin artmasına xidmət edir. Dövlət büdcəsi isə bu artım hesabına subsidiya üçün ayrılan vəsaiti yenidən qazanır. Həmçinin, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi yüksəlir. V.Bayramovun fikrincə, əgər taxıl istehsalçıları üçün subsidiyanın məbləği 40 manat artırılarsa, ən geci 2012-ci ildə Azərbaycan özünün taxıla olan tələbatını tam ödəyəcək. İqtisadçı hesab edir ki, taxılla bərabər pambıq becərilməsi üçün də xüsusi subsidiya ayrılmalıdır. Onun fikrincə, pambığın da taxıl kimi strateji məhsul olması bunu zəruri edir: “2008-ci ildə Azərbaycanda pambıq istehsalı son 40 ildə ən aşağı həddə düşüb. Ötən il cəmi 40 min ton pambıq yığılıb. ABŞ-da pambıq əkini üçün dövlət büdcəsindən 6 milyard dollar vəsait ayrılıb. Amma bununla belə ABŞ-da pambıq hələ də rəqabətə davamlı deyil. Bazar tapmaqda çətinlik çəkir. Azərbaycan pambığı üçün isə bazar tapmaq çətin deyil.

Ona görə də pambıqçılığın qorunması üçün bu sahəyə də hökmən subsidiya ayrılmalıdır”. Qoyulan məsələ ilə əlaqədar fikrini öyrəndiyimiz Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyasının (STMK) baş katibi Əlipaşa Qaybalıyev hesab edir ki, əsas olan yardımın məbləği deyil:
«Aqrar sahədə olan problemlər kompleks həll olunmalıdır. Ola bilər ki, fermerə, kəndçiyə hər hektara görə 200 manat pul verilsin. Əgər yığılan məhsulu satmaq mümkün deyilsə, şəraitsizlik ucbatından onun müəyyən hissəsi xarab olursa, verilən yardım, yığılan bol məhsul da öz əhəmiyyətini itirəcək”. Ə.Qaybalıyevin fikrincə, istehsalçıya güzəşt, yardım edildiyi kimi ona sifariş də verilməlidir: “İstehsalçı əmin olmalıdır ki, yetişdirdiyi məhsul yığılıb qalmayacaq, onu qane edən qiymətə satacaq.
Dövlət strateji əhəmiyyət daşıyan kənd təsərrüfatı məhsullarının alışı ilə bağlı əvvəlcədən sifariş verməlidir”. Konfederasiya rəsmisi yanacaq və motor yağları üçün ayrılan subsidiyanın yetərli olmadığını da dedi. Onun fikrincə, vəsaitin bütün məhsul növləri üzrə eyni paylanması da düzgün deyil. Ə.Qaybalıyev subsidiyaların məhsullar üzrə fərqləndirilməsini daha doğru hesab edir. Ə.Qaybalıyev də hesab edir ki, pambıq əkini üçün əlavə subsidiyanın ayrılması səmərəli olardı: “Pambığın çiyidi əkiləndən sonra noyabr ayına qədər (pambıq yığılana qədər) pambıq sahəsinə mütəmadi qulluq lazımdır. Bunun üçün hər ay əməkhaqqı alan işçiyə ehtiyac var. Sonra onun yığımı da böyük əmək qüvvəsi tələb edir. Bütün bunlar isə böyük maliyyə vəsaiti hesabına mümkün olur”. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri Sabir Vəliyev isə bu il subsidiyanın məbləğində artım olmayacağını bildirdi. Onun sözlərinə görə, böhranla bağlı olaraq səsləndirilən təkliflərin reallaşdırılması çətinləşib: «Digər tərəfdən kompensasiyanın indiki məbləği yanacaq və motor yağları ilə bağlı xərcləri ödəyir».

Müəllif: Vasif  Cəfərli

“Mərkəz”