BVF bankların sayını azaltmağı tövsiyə edir

Hazırda ölkədə 46 bank fəaliyyət göstərir. Bu banklardan biri dövlət - Mərkəzi Bank, yerdə qalan 45-i özəldir. Onlardan 23-ü xarici kapital əsasında fəaliyyət göstərir. Bu 46 bankdan 42-nin nizamnamə kapitalı 10 milyon manatdan yuxarıdır. Yerdə 4 bank qalır ki, onlardan da 3-nün nizamnamə kapitalı 3,5 milyon manata qədərdir. Bir bankın isə nizamnamə kapitalı 3,5 milyon manatdan da aşağıdır. Qanuna edilən dəyişikliklər nəticəsində 2010-cu il yanvarın 1-dən bankların nizamnamə kapitalının həcmi 10 milyon manat müəyyənləşdirilib. Əvvəllər isə minimum hədd 5 milyon manat idi.

Ötən illər ərzində gedən proseslər onu göstərir ki, bankların nizamnamə kapitalı azalmağa meyillidir. Ümumiyyətlə, nizamnamə kapitalı göstəricisinin nə səviyyədə olması bankların əsas meyarlarından biridir. Ona görə də bir sıra ölkələrdə bankların likvidliyini artırmaq üçün həmin ölkələrin mərkəzi bankları nizamnamə kapitalının minimum həddini müəyyənləşdirir. Bizdə bu hədd 10 milyon manata qaldırılıb.

Başqa bir məqam: hələlik mövcud olan 46 bankdan yalnız 42-si əmanətlərin sığortalanması fondunun üzvüdür. Yerdə qalan 4 bankın əmanətləri sığortalanmayıb. Bu da onu deməyə əsas verir ki, 4 bank, hər halda, yaxın vaxtlarda öz fəaliyyətinə son qoyacaq. Çox güman ki, həmin banklar digər banklarla birləşəcək. Ona görə də bu il bankların sayı ən azı 42-yə qədər azalacaq.

Beynəlxalq Valyuta Fondu da Azərbaycanda bankların sayını azaltmağı tövsiyə edir.
MB İdarə Heyəti sədrinin birinci müavini Alim Quliyev mətbuata açıqlamasında bildirib ki, bankların sayı 20-dək azaldılacaq. Ərazisinə və əhalisinin sayına görə 46 bank Azərbaycan üçün çoxdur. 46 bankdan yalnız 20 bank sistem üçün əhəmiyyətli hesab oluna bilər. Bir sıra banklara təklif olunacaq ki, birləşmə yolu ilə daha iri təşkilata çevrilsinlər. Bundan başqa, alternativ yol kimi bir sıra bankların qeyri-bank kredit təşkilatına çevrilmə variantı təklif olunur. Nəhayət, həyat qabiliyyəti olmayan banklar ümumiyyətlə bazardan çıxarılacaq.

Sonucda bir sıra banklara birləşmək təklif ediləcək, bəzilərinin isə ümumiyyətlə lisenziyası alınacaq. Belə bir vəziyyətdə, təbii ki, ilk olaraq banklara qoyulan əmanətlərin taleyi sual altına düşür. Vətəndaşlarda haqlı olaraq öz vəsaitlərinin batacağı ilə bağlı narahatlıq yaranıb. Sirr deyil ki, yalnız banklar deyil, sahibkarlıq subyektləri də bir çox hallarda müflisləşməyi birləşməkdən üstün tuturlar.

Bank sektoru inhisarlaşacaq

İqtisadçı Vüqar Bayramovun dediklərindən öyrəndik ki, əslində bir sıra banklar 2008-ci ilin sonundan başlayaraq öz fəaliyyətlərini dayandırıblar. MB onların lisenziyasını ona görə almayıb ki, bu, əhali arasında kommersiya banklarına və bütövlükdə bank sisteminə inamın daha da azalmasına, eyni zamanda müəyyən təşvişin yaranmasına gətirib çıxara bilər: "Ölmüş banklara həyat vermək mümkün deyil və Mərkəzi Bank bütün hallarda onların lisenziyasını geri almalıdır".

Bankların sayının azaldılması bank sektoruna nə verəcək? Bu zaman əmanətçilərin hüquqları necə qorunacaq? Bu sualları cavablandıran ekspertin dediyinə görə, bankların sayının azalması bu sistemi sağlamlaşdırmaq baxımından uğurludur. Çünki bu zaman bank funksiyasını yerinə yetirən qurumlar qalacaq. Bununla da həm kütləvi kredit verilişləri bərpa olunacaq, həm də kredit faizləri aşağı salına biləcək. Yəni bu gün MB-nin uçot stavkası 2 faiz olduğu halda, kommersiya banklarının kredit faizi 24-dən başlayır. Bu, kifayət qədər anormal haldır.

Bankların sayının azaldılması nə vəd edir?

Bu hal bank sektorunun inhisarlaşmasına gətirib çıxara bilər. Ekspert Vüqar Bayramov:

"Azərbaycan üçün 46 bank çox ola bilər, amma bankların sayının az və ya çox olması ilə bağlı heç bir standart yoxdur. Nə Mərkəzi Bank, nə də başqa bir qurum müəyyənləşdirə bilməz ki, Azərbaycanda bankların sayı nə qədər olmalıdır. Bu istiqamətdə ixtisarlar inhisarlaşmaya və təmərküzləşməyə təkan verə bilər. İxtisarlar o deməkdir ki, himayə olunan banklar qalır, himayə olunmayan banklar sıradan çıxarılır".

Əmanətlərin taleyi ilə bağlı yaranmış narahatlığa gəldikdə, hazırda 30 min manatadək olan və 15 faizdən az dividend verən əmanətlər əmanətlərin Sığortalanması Fondu tərəfindən sığortalanır. Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, narahatlıq doğuran məqam ondan ibarətdir ki, bu gün heç də 46 bankın 46-sı da həmin fonda üzv deyil:

"Bu, o deməkdir ki, müflis elan olunan bank fonda üzv deyilsə, həmin bankdakı əmanətləri qaytarmaq mümkün olmayacaq. Çünki bu istiqamətdə heç bir mexanizm yoxdur. Ona görə də vətəndaşlar əmanət yerləşdirərkən diqqətli olmalıdır. Yaxşı olar ki, fonda üzv olmayan banklardakı əmanətləri geri götürsünlər. Bəzi banklar var ki, müflis olma təhlükəsi ola-ola əmanətlərə kifayət qədər yüksək faizlər təklif edirlər. Bu isə kifayət qədər qorxuludur. Vətəndaşlar vəsaitlərini 15 faizdən az dərəcə ilə yerləşdirsələr yaxşıdır".

Ekspertin fikrincə, orta təbəqənin çox az nümayəndəsi var ki, 30 min manatdan artıq əmanət yerləşdirib.

Bu ilin yanvarına olan məlumata görə, fiziki şəxslərin Əmanətlərin Sığortalanması Fonduna üzv banklardakı əmanətlərinin yalnız 69 faizi sığortalanıb.

“Ayna” qəzeti.